Monasticon Praemonstratense
Id est Historia Circariarum atque Canoniarum Candidi et Canonici Ordinis Praemonstratensis
- Praefatio
- Fontes
- Litteratura
- Domus:
- Aftholderbach
- Altenberg
- Antonigartzem
- Arnsberg
- Arnstein
- Bedburg
- Berentrop
- Beselich
- Blankenberg
- Bredelar
- Brunnenburg
- Cappenberg
- Dorlar
- Dortmund
- Dünnwald
- Ellen
- Elsey
- Engelport
- Flaesheim
- Füssenich
- Hamborn
- Heiligenberg
- Heiligental
- Heinsberg
- Houthem
- Kappel
- Keppel
- Klarholz
- Knechtsteden
- Köln, St. Norbertus
- Köln, Weiher
- Langwaden
- Lette
- Marienroth
- Marienstern
- Meer
- Niederehe
- Ölinghousen
- Reichenstein
- Rommersdorf
- Rumbeck
- Sayn
- Scheda
- Schillingskapellen
- Stoppenberg
- Varlar
- Wenau
- Wesel
- Wulfersberg
- Zyfflich
- Dubia
- Camp
- Denighofen
- Praetermissa
- Assotum
- Bedlingen
- Berendorf
- Bergisch Gladbach
- Cithem
- Bottenbroich
- Erp
- Furstenberg
- Grefrath
- Hammeln
- Kottenforst
- Leeden
- Marienburg
- Rellinghausen
PRAEFATIO: <<ELENCHUS MATERIAE>>
Haec circaria fuit quoad numerum domuum maxima ordinis. Quinquaginta monasteria eius erant dispersa super varia territoria saecularia inter diocesim Verdensem in aquilone et ripas Mosellae in austro complectebatur que ergo totam Westfaliam, maiorem partem Renaniae, et partes Nassoviae, id est dioceses praesertim Coloniensem, Trevirensem, et Monasteriensem. Duo monasteria erant sita in actuali provincia Hannover, et unum in Hollandia. De Altenberg disputabatur cum Vadegotia, de Hagenau cum Suevia. Heinsberg primitus pertinuit ad circariam Brabantiae, ad quam Houthem postremo transit. Reekhem, parthenon in Belgio, in antiquissimis elenchis circariae Westfaliae adscribitur.
Ex illis quinquaginta erant octo tantum abbatiae virorum, quarum primatum tenuit Steinfeldia, longe praestantissima domus totius ordinis in Germania. Canoniae in Westfalia ipsa, praeter Arnsberg; erant ab anno circa 1200 exclusive nobilitati minori reservatae [WES-001], in maximum detrimentum desciplinae. Quasi in symbolum huius exclusivitatis superiores earum anxie retinuerunt titulum praepositi, dum ubique in Germania, praeter Saxoniam, ceteri praelati abbatialem dignitatem adepti sint. Circua annum 1200 iam omnes praesules Westfalici, qui generatim pontificalibus non erant insigniti, in abbates erant evecti, sed hae promotio paulo post iterum fuit revocata. Inter has canonias nobiles in Westfalia eminet Cappenberg, prima fundatio ordinis in Germania anno 1122.
Longe praevalebant moniales hac in circaria, nulla nempe tot habuit parthenones quam illa. Maior pars horum 35 asceteriorum aeque erat nobilitati reservata. Canonissae hae nobiles semper studuerunt se jugo regularitatis detrahere et normam canonissarum saecularium assumere, quod illis successit in Bedburg, Flaesheim, Stoppenberg et Elsey. Quidam parthenones fuerunt praelaturae sui juris, a praepositis infulatis gubernati (ut Houthem et Heinsberg), maior pars vero erat sub tutela patria abbatis, cuius vices gessit prior amovibilis. Praepositi independentes studuerunt aliquamdiu etiam professors canonicos et conversos accipere - quod usque ad annum 1317 ceteroquin illis fuerat permissum - sed Capitulum Generale talia severe interdixit, sicut et conanima magistratum et priorissarum, titulum abbatissae sibi vindicandi. Parthenones habuerunt etiam parochias incorporatas, quae generatim a canonicis matrum abbatiarum administrabantur.
Floruerunt litterae et studia, quibus destinatum fuit ut studium commune conspicuum Collegium Norbertinum Coloniae. Inter Sanctos et Beatos ordinis in hac regione eminent Sanctus Hermannus Joseph, Canonicus Stinfeldensis, populo Rhenano dilectissimus. Beatus Godefridus Comes et Fundator Cappenbergensis, et Beata Gertrudis Monialis Altenbergensis, filia Sanctae Elisabeth.
Ante annum 1500 in hac circaria iam desierant 2 coenobia virorum et 10 virginum. Saeculo XVI vero ordo hic amisit 3 domos virorum et 7 asceteria. Novae acquisitiones recentioris temporis erant Antonigartzem et Marienstern, sicut et Collegium Coloniense. Quattuor asceteria mutata sunt in domus virorum. Saeculo XVII residua circariarum Vadegotianae et Ilfeldensis, a saecularisatione saeculi praecedentis fere consumptarum, Circariae Westfaliae unita sunt. Annis 1802/3 tota circaria per saecularisationem deleta est.
Ecclesiae 20 coenobiorum disparuerunt, tamen aedificiorum maior pars subsistit. Praeter unam alteramve ecclesiam vero minoris sunt momenti quoad artem et pulchritudinem. Ecclesia romanica de Knechtsteden est de pulcherimis totius Rhenaniae, sed et Steinfeldensis, Cappembergensis et Bedburgensis sunt spectabiles. Arsteinensis ecclesia, speciose sita in monte, est pulcherrimum exemplum styli transitus romano-gotici. Goticae ecclesiae alicuius valoris inveniuntur in Altenberg et Hamborn, quarum ultima tamen anno 1944 ex adjectis belli deleta est. Aedificia claustralia hac in circaria generatim sunt exigua et modesta, nec ullo modo aequiparari possunt magnificentia et amplitudine illis, quas habent circariae Sueviae, Bavariae et Bohemiae.
In vanum ordo tentavit reverti in Rhenaniam, circa annum 1880 in canoniam Arsteinensem, et anno 1923 in Steinfeldensem. Nuper canonici Teplenses exules refugium invenerunt in antiqua abbatia OSB Schönau in Nassovia.
VICARII GENERALES CIRCARIAE WESTFALIAE:
Johann v. Ahrweiler (Steinfeld), 1517-38
Simon v. Diepenbach (Steinfeld), 1539-40
Jakob Panhausen (Steinfeld), 1540-82
Balthasar Panhausen (Steinfeld), 1582-1606
Gottfried Reichmann (Arnsberg), 161`6
Hilger Cremer (Knechtsteden), 1617
Jo. Roberti (Floreffe), 1618
Christoph Pilckmann (Steinfeld), 1630
Norbert Horrichem (Steinfeld), 1630-61
Johann Luckenrath (Steinfeld), 1661-80
Theodor Firmenich (Steinfeld), 1680-93
Peter Treveren (Knechtsteden), 1693-98
Leonhard Eschenbruch (Knechtsteden), 1698-1703
Engelbert Colendal (Sayn), 1703
Michael Kuell (Steinfeld), 1716-32
Christian Steinhewer (Steinfeld), 1732-44
Jakob Münch (Ilbenstadt), 1744-50
Leonhard Jansen (Knechtsteden), 1750-54
Gabriel Hilger (Steinfeld), 1750-66
Isfried Ohm (Sayn), 1766-77
Evermod Claessen (Steinfeld), 1777-84
Beyer Eltester Goerz, Urkundenbuch zur Geschichte der mittelrheinischen Territorien, 3 Bde., Koblenz 1860-74
A. Fahne, Chroniken- und Urkundenbuch hervorragender Geschlecter, Stifter und Klöster, 5 Bde. Köln 1862-80
J. Ficker, Die Münsterischen Chroniken des Mittelalters, Münster 1851
GQM
- Die Geschichtsquellen des Bistums Münster, 8 Bde., Münster 1881 ff.
A. Goertz, Mittelrheinischen Regesten, 4 Bde., Koblenz 1876-88. Guenther (O. Praem. de Rommersdorf) Codex Diplomaticus Rheno-Mosselanus, 5 partes in 6 voll., Koblenz 1822-26. Hontheim, Historia Trevirensis diplomatica et pragmatica, 3 tomi, fol. Augsburg 1750. R. Knipping, Die Regesten der Erzbischöfe von Köln, vol. 2-4, Bonn 1901 ff. (Publ. d. Ges. f. rhein. Geschichtskunde XXI) Lacomblet, Urkundenbuch für die Geschichte des Niederrheins, 4 Bde. Düsseldorf 1840-50 J. Niesert, Münsterische Urkundensammlung, 7 Bde., Coesfeld 1826-37 Seibertz, Urkundenbuch zur Landes-und Rechtsgeschichte des Hzms. Westfalen, Arnsberg 1854 Westf. UB
Westfälisches Urkundenbuch: (7 voll):
v.1- et v.2- H. A. Erhard, Regesta historiae Westfaliae, Münster 1847-51 accedit Cod. diplomaticus, Supplem. auct. Diekamp 1885
v.3- Prosecutio (-1300) Dioc. Monasteriensis, auct. Wilmans 1871, Register 1876, additam 1877.
v.4- Dioec. Paderborn, auct. Wilmans et Finke, 1877-94
v.5- H. Finke, Die Papsturkunden Westfalens bis zum Jahr 1878, Münster 1883
v.6- Dioec. Minden, auct. Hoogeweg, 1898
v.7- Th. H.Gen. F. Philippi et alii, Das Kölnische Hzm. Westfalen, 1901-08.
Wilmans, Die Kaiserurkunden der Prov. Westfalen, Münster 1867-81.
LITERATURA: <<ELENCHUS MATERIAE>>
E. Ansfeld, Übersicht über die Bestände des Kgl. Staatsarchivs zu Koblenz, in: Mitteilungen der Kgl. Preuß. Archivverwaltung 6, 1903, p. 76 ff.
Baersch, Nachrichten über Klöster des Prämonastratenserordens in Rheinland und Westfalen, in AHVN 1856
J.B. Berg, Steinfeld und seine Tochterklöster, Steinfeld 1930
Binterim Mooren, Die Erzdiözese Köln im Mittelalter (1828) 2a editio: Die alte und neue Erzdiözese Köln, 2 Bde., Düsseldorf 1892-93.
Fr. Bock, Rheinlands Baudenkmäler des Mittelalters, 3 Serien, Köln 1868-73.
H. Börsting - A. Schröer, Handbuch des Bistums Münster, 2 Bde., Dülmen 1943
Brower Masen, Annales Trevericae, 2 voll. Leodii 1670
Idem, Metropolis ecclesiae Trevericae, (nova editio curata a Stramberg, Koblenz 1855-56)
Clemen, Die Kunstdenkmäler der Rheinprovinz, Düsseldorf 1891 ff.
Idem, Die romanische Monumentalmalerei in den Rheinlanden, Düsseldorf 1916
C. D. Dumont, Descriptio omnium archidioecesis Coloniensis ecclesiarum . . . Köln 1879
H. A. Erhard, Geschichte Münsters, M. 1837
W. Ewald, Rheinische Siegel (Publikationen der Gesellschaft für Rheinlande, V 1, 2, Die kirchl. Einteilung (Publ. d. Gesellsch. f. rhein. Geschichtskunde XII)
Gelenius, De admiranda sacra et civili magnitudine Coloniae, Köln 1645
Handb. Trier
Handbuch der Diözese Trier, Trier 1932
E. Hardick, Beyer Eltester Goerz, Urkundenbuch zur Geschichte der mittelrheinischen Territori
Hoynck, Geschichte der Pfarrein des Dekanats Arnsberg, Hüsten 1909
Inv.
Inventare der nichtstaatlichen Archive der Provinz Westfalen (hsg. von der Histor. Kommission der Provinz Westfalen) Münster 1899 ff.
G. v. Kleinsorgen, Kirchengeschichte von Westfalen und angrenzenden Oertern, 3 Bd. Münster 1779-80
Lehfeldt, Die Bau-und Kustdenkmäler des Reg.-Bezirks Koblenz, Düsseldorf 1886
W. Lotz-F. Schneider, Baudenkmäler des Reg.-Bez. Wiesbaden, Berlin 1880
A. Ludorff, Die Bau- und Kunstdenkmäler von Westfalen, Paderborn-Münster 1893 ff.
K. H. May, Territorialgeschichte des Oberlahnkreises, Marburg 1939
F. F. v. Mering, Geschichte der Burgen und Klöster...im Rheinland, 1-12, 1833 ff.
J. B. Nordhoff, Die Kunst- und Geschichtsdenkmäler der Provinz Westfalen, (Kreis Hamm. Kreis Warendorf) Münster 1880
J. Offermann, Geschichte der Städte...und Klöster in den Kreisen Jülich, Erkelenz, Düren, Geilenkirchen und Heinsberg, Linnich 1854
Th. Paas,
DOMI:
NOMEN: Aftholderbach <<ELENCHUS MATERIAE>>
BMV
ANTIQUITUS:
Afthulder-, Affolterbach
LOCUS:
Prope Miehlen in districtu St. Goarshausen, Dioc. Trier, nunc Limburg
HISTORIA:
Hic videtur extitisse parthenon ab Arnstein dependens, ad tempus saltem, circa annum 1200. Occurrunt nempe in Necrologio Arnsteinensi una magistra et sex "sorores nostrae de Affolterbach". De vicino parthenone Denighofen, quen ex eodem necrologio novimus, vide infra sub "Dubiis". Anno 1222 Aftholderbach de novo est fundatum et dotatum a Ruperto comite Nassoviensi, et quidem pro monialibus Cisterciensibus. Instrumentum originale huius fundationis non superest, opinamur tenorem eius tantum ex indice quodam archivi saeculi XVI. Aliunde de origine huius asceterii nihil scimus, ergo putandum est has moniales Praemonstratenses, quas ibi, teste necrologio Arnsteinensi, initio degisse dubitare non licet, aut esse exstinctas ante annum 1222, aut, quod est probabilius, transiise ad Ordinem Cisterciensem. Sub hac regula floruit usque at saeculum XVI.
ARCHIEVALIA:
Staatsarchive Wiesbaden
LITTERATURA:
Becker 40
Sponheimer 223
Vogel 417
Kremer I, 427, nota 1
Brower-Masen Ann. Trev. I 121
(Fontes Ordinis ignorant)
DOMI:
NOMEN: Altenberg <<ELENCHUS MATERIAE>>
BMV et Stus. Nicolaus, St. Michael
ANTIQUITUS:
Primitus Aldynburch, Altenburg, Cella in Monte Sti. Michaelis
LOCUS:
Prope Wetzlar, Dioc. Trier, nunc Limburg
HISTORIA:
Parthenon, praepositura. Fundata est anno 1179 a sacerdote quodam Godefriedo et Engelberto abbate Rommersdorfiensi, a qua canonia semper dependebat. Primae moniales venerunt ex Wulfersberg. Initio videtur ad tempus pertinuisse ad Circariam Vadegotiae, teste catalogo Scheftlariensi. Tertia magistra fuit Beata Gertrudis, filia Stae. Elisabeth (+1297, festum die 13a Augusti) Parthenon nobilis fuit, ad tempus etiam immediatus et imperialis. Usque ad saeculum XVI habuit 4 ecclesias jure patronatus dependentes. Annis 1643-46, moniales ab hoste expulsae, habitaverunt in Wetzlar. Anno 1730: 13 canonissae et 4 conversae. Anno 1802 suppressum est et comiti de Solms Braunfels addictum, qui bona et aedificia adhuc hodie possidet. Reliquiae considerabiles Stae. Elizabeth (anulus maritalis, amphora, et rubra casula e veste nuptiali confecta) sicut maior pars archivi nunc sunt in castro Braunfels. Monasterium inde a suppressione omnino fuit desolatum, in ecclesia tantum in die Stae. Gertrudis celebratur missa. Hodie est ibi institutum caritativum protestanticum.
ARCHIEVALIA:
Staatsarchiv Wiesbaden, Fürstl. Solmssches Archiv Braunfels.
LITTERATURA:
Hugo I 155, prob. 91-102
DHGE I 793
Waefelghem 7
Marx II 2 194-200
Ltk I 314
Brower Masen, II 73 ff
Becker 56
Grote 10
Gudenus II 77, 84, 88, V 321
Beyer Eltester Goerz III 646, 649, 754, 923, 1094, 1139, 1212
Baersch II 147-49
Hirsching I 67
Stramberg Rhein. Ant. II 3, 780-800
F. Elbel, Das Prämonstratenserinnenkloster A. a. d. Lahn, Magdeburg 1905
Kissel in Anal. Praem. VI 144-54
Lienhardt Eph. Hag. 133, 231, 342
Gallia Christiana Nova XIII 667
Abicht, Der Kreis Wetzlar (W., 1836) II 118-119, III 83-100
E. Wiese Urkundenbuch der Stadt Wetzlar, Marburg, 1911 I Reg. 650-51
W. E. Podszeck, Kloster A., der Abwehrkampf eines reichsunmittelbaren Klosters in der Neuzeit, Dissert. Gießen 1938
M. Sponheimer, Das Zinsregister des Klosters A. von 1349, Wetzlar 1931
v. Ulmenstein, Geschichtliche und topographische Beschreibung der Stat Wetzlar (Hadamar u. Wetzlar 1802-10) I 97-106
De Beata Gertrude: AA SS Aug. III 142-43, et Anal. Praem. VIII.
DOMI:
NOMEN: Antonigartzem <<ELENCHUS MATERIAE>>
St. Antonius Abbas
ANTIQUITUS:
Gartzem, -en, Niedergartzem, Tönisgartzem
LOCUS:
In parochia Obertartzem, prope Satzvey in districtu Euskirchen, Rhenania Dioc. Köln.
HISTORIA:
Parthenon, Prio4ratus. Emmerich von Gartzem toparcha fundavit juxta capellam Sti. Antonii tres cellas pro beginis anno 1352. Quod monasteriolum iam anno 1370 ex inopia desierat. Anno 1474 Hubertus von Gartzem, ex eadem familia restauravit coenobium, hac vice pro fratribus O. S. Francisci, qui etiam mox abierunt. Anno 1520 Wirich von Gartzem canonisas O.S.A. ibi collocavit, quarum directionem Archiepiscopus Coloniensis commisit Abbati Steinfeldensi. Iterum iterumque moniales petiverunt, ut in unionem ordinis Praemonstratensis acciperentur, sed frustra. Tandem anno 1704 tentamina earum successerunt, et paupercula domus recepta est in ordinem, ut parthenon sub paternitate abbatiae Steinfeldensis. Anno 1802 suppressa, aedificia praeter ecclesiam supersunt. Nunc est praedium, inspector bonorum et nemorum, item servi habitant in eo.
ARCHIEVALIA:
Staatsarch Düsseldorf
LITTERATURA:
Hugo I 703
Waefelghem 94, 376
Schorn I 606-13
Podlech III 125-26
Berg 110-12
LTK IV 294
Clemen IV 4 (1900) 11 ff.
Fabricius V 1, 229
St. Mooren, Tönis-Gartzem, in: AHVN 13-14, p. 286-89
Th. Paas, Das Kloster Gartzem und die Abtei Steinfeld, Euskirchner Volksblatt 1931 Nr. 1
Schannat Bärsch III 1, 161
DOMI:
NOMEN: Arnsberg <<ELENCHUS MATERIAE>>
St. Laurentius
ANTIQUITUS:
B
LOCUS:
I
INCORPORATA:
V
HISTORIA:
E
ARCHIEVALIA:
p
LITTERATURA:
H
SERIES ABBATUM
A
DOMI:
NOMEN: Arnstein <<ELENCHUS MATERIAE>>
BMV et Stus. Nicolaus
ANTIQUITUS:
B
LOCUS:
I
INCORPORATA:
V
HISTORIA:
E
ARCHIEVALIA:
p
LITTERATURA:
H
SERIES ABBATUM
A
DOMI:
NOMEN: Bedburg <<ELENCHUS MATERIAE>>
BMV et St. Johannis Bapt.
ANTIQUITUS:
B
LOCUS:
I
INCORPORATA:
V
HISTORIA:
E
ARCHIEVALIA:
p
LITTERATURA:
H
SERIES ABBATUM
A
DOMI:
NOMEN: Berentrop <<ELENCHUS MATERIAE>>
BMV
ANTIQUITUS:
Silva Stae. Mariae Virginis, Marienwald, Bertelinctorp, -lingtorp, -lindorf, Bertelndorf. Vitetur confusio cum Berendorf, de quo infra sub Praetermissis.
LOCUS:
Prope Neuenrade, Westfalia. Dioc. Köln, nunc Paderborn.
HISTORIA:
Praepositura, dein prioratus. Etsi authentice non ante annum 1220 occurrit, fundatio anno 1146, quam praetendit Hugo, veritati omnino concordare potest. fundatores fuisse Equites de Ardey, ut ipse dicit Scheda. Anno 1220 ibi degebant praeter praepositum 5 canonici, 4 clerici et "conversi quam plures". Anno 1324 loco praepositi iam habuit priorem sed adhuc gaudebat proprio conventu. Dein videtur haec parva canonia esse omnino collapsa, anno nempe 1356 canonia Scheda alienavit omnia bona monasterii de Berentrop praeter curiam ipsam, quod aequiparari potest suppresioni huius domus. Deinceps fuit curia et parochia ecclesiae Scheidensi incorporata, absque proprio conventu; residente tamen ibi praeposito, parocho simul ac administratore. Anno 1617 a fide defecit praepositus in Berentrop, secutus est eum adhuc unus catholicus, dein fuit derelictum et desolatum. Anno 1669 ecclesia fuit lutherana, monasterium erat diversorium. Nunc de aedificiis nil amplius superest.
ARCHIEVALIA:
Staatsarchiv Münster. Bestand Scheda. Perpauca tantum supersunt.
LITTERATURA:
Hugo I 325
Waefelghem 24, 32
v. Steinen 150
Baersch 104
Ludorff 144
Schmitz Kallenberg 6
Westf. UB. IV 87, 88, VII 185, 186, 855
Neuhaus in Westf. Zschr. 76 (1918) II S. 105-06, 116.
PRAEPOSITI et PRIORES (Westf. UB.)
Praepositi:
Ludolf 1220
Volkwin 1231
Bruno 1254-55
Adam 1271-78
Priores:
Lubertus 1324
DOMI:
NOMEN: Beselich <<ELENCHUS MATERIAE>>
BMV et St. Aegidius
ANTIQUITUS:
Beslich, Bisselech, Besleych, Byeselich, Beseleg (Vitetur confusio cum Besselich, asceterio Ord. Sti. Francisci prope Koblenz)
LOCUS:
In parochia Obertiefenbach, prope Hadamar, Hessen Nassau, Dioc. Trier, nunc Limburg.
HISTORIA:
Parthenon, prioratus. Godefridus canonicus ecclesia collegiatae de Dietkirchen anno 1160 tradidit ecclesiam in B., quam ipse anno 1149 vel 50 construxerat, abbati Arnsteinensi ad fundandum ibi monasterium sororum. Probabiliter pars sororum Arnsteinensium eo est translata. Hoc iam ex facto apparet, quod moniales Beselicenses diu cum Arnstein quasi unam communitatem formaverunt, et in manus abbatis semper professae sunt.
Bona viguit ibi disciplina, cum toparchae Nassovienses sororibus ab anno 1580 praedicantes lutheranos obtruserunt. Ultima soror catholica obiit anno 1598. Anno 1620 est saecularisatum, et factum condominium dynastarum de Nassau-Diez et de Wied-Runkel. Anno 1628 ordini restitutum est, sed anno 1637 "per sinistra narrata" Patres Societatis Jesu monasterium sibi arripuerunt. Ordo noster statim litem initiavit, sed absque successu. Anno 1656 princeps Nassovi3ensis redemit Beselich a Patribus Societatis pro 6000 florenis, et abhinc fuit praedium camerale. Nunc gymnasium Hadamarense possidet redditus bonorum illius. Hodie est praedium, superest modica ruina aedificii cuiusdam mediaevalis, quod non cum certitudine ut ecclesia recognosci potest.
ARCHIEVALIA:
Staatsarchiv Wiesbaden
LITERATURA:
Hugo I 337
Waefelghem 34
Marx II 2, 201
Stramberg III 1 10-45
Brower Masen Metr. Trev. II 119
Gallia Christ. Nova XIII 522
Hirsching 373
Kremer III 195-97, 374
Gudenus II 16, 26
Baersch 105-06
Becker, 186, 289, 305
Beyer Eltester Goerz I 638
Vogel 25-26
Lotz May 224-25
J. Arnoldi, Geschichte der Oranien-Nassauischen Länder und ihrer Regenten, Hadamar 1799, II 41-45
Luthmer, III 37-39
G. Wagner, Die Aufhebung des Klosters B., in: Nassauische Heimat 1923, Nr. 7-8
Idem, Kloster u. Wallfahrtsstätte B., Wiesbaden 1935
Idem, Der Nachlaß des Klosters B., in: Gratisbeilage der Rhein, Volkszeitung, 1927, Nr. 3-6
H. Otto, Kloster B., in Nassauer Bote LVI (1926) Nr. 17, 19, 35, 55, 83, 94-97
K. Pagenstecher, Die Geschichte der Gegenreformation in Nassau-Hadamar, 1897.
DOMI:
NOMEN: Blankenberg <<ELENCHUS MATERIAE>>
St. Catharina
ANTIQUITUS:
Pax Dei.
LOCUS:
Prope Siegburg, in Rhenania, Dioc. Köln.
HISTORIA:
Parthenon. Mechthildis Comitissa de Sayn, exsequendo ultimam voluntatem defuncti sui mariti, debuisset fundare duo asceteria ordinis Cisterciensis in locis assignatis. Atqui de facto unum ex illis fundavit anno 1246 loco inepto et quidem pro ordine Praemonstratensi, sub paternitate abbatis Steinfeldensis, ut apparet ex instrumento in archivo Düsseldorfensi asservato (Cf. Paas in AHVN XCV, 89).
Mechthildis, remorsu conscientiae vexata, quia tenorem verbalem testamenti viri sui geglexisset, anno sequenti Summam Pontificem adiit, rogans ut casum hunc decideret. Ille vero per legatum suum imperavit abbati Heisterbacensi, ut hunc parthenonem in ordinem Cisterciensem reciperet. Asceterium, quod paulo post translatum est in Zissendorf, sub regula Cisterciensi floruit usque ad annum 1803.
ARCHIEVALIA:
Staatsarchiv. Düsseldorf.
LITTERATURA:
Fontes Ordinis nesciunt.
Zak PAM 25
Lacomblet II 167 Nr. 321
Schmitz, Urkundenbuch der Abtei Heisterback, S. 192 Nr. 104
Knipping II Nr. 1247
DOMI:
NOMEN: Bredelar <<ELENCHUS MATERIAE>>
St. Laurentius
LOCUS:
Prope Brilon, Westfalia, Dioc. Köln, nunc Paderborn.
HISTORIA:
Parthenon, fundatus a Philippo de Heinsberg, Archiepiscopo Coloniensi, anno 1170. Propter vitam suam minus ordinatam hac moniales iam anno 1196 ab Adolpho Archiepiscopo translatae sunt in Rumbeck, ubi unitae sunt illis, quas canonici Arnsbergenses recedentes ibi dereliquerant. Bredelar vero ab eodem Archiepiscopo datum est monachis O. Cist., qui bit abbatiam florentem habuerunt usque ad annum 1803. Nunc est fabrica.
ARCHIEVALIA:
Staatsarchiv Münuster.
LITTERATURA:
Omissum a Hugo
Waefelghem 44, 374
Ianauschek 203
Schmitz Kallenberg 12
J. Hennecke, Geschichte des Klosters B., Marsberg 1937
DHGE
J.S. Seibertz, Geschichte der Abtei B., in: Grote, Jahrbuck für Westfalen u. Niederrhein, Coesfeld 1817, I 82-165.
DOMI:
NOMEN: Brunnenburg <<ELENCHUS MATERIAE>>
BMV et St. Alexander
ANTIQUITUS:
Braunbergk, Brunisbere, Brunburgk, Vitetur confusio, ut accidisse videtur apud Gudenum, cum Bronnbach (Brumbach), quod fuit abbatia O. Cist in Baden, et cum Bremberg (Brunnenbach), huic parthenoni vicinum, quod fuit tamen curia abbatiae Arnsteinensis, Designatio "Brumbach", sub qua invenitur in literatura ordinis, est omnino falsa.
LOCUS:
Non longe ab Arnsstein, de quo vide supra. Dioc. Trier, nunc Limburg.
HISTORIA:
Parthenon, praepositura. Fundata est ante annum 1197, quo primum authentice occurrit, a Giselhilde comitissa, una ex septem filiabus Ludovici Comitis et Fundatoris Arnsteinensis. Primae moniales videntur venisse e Mariental. Sub paternitate abbatis Arnsteinensis. Videtur tamen in posterum ab ordine defecisse. Deest enim in omnibus antiquis indicibus, in diplomatibus numquam indicatur ad quem ordinem pertinuerit, et anno 1535 seipsum designat ut "conventus ordinis Sti. Benedicti". Hoc tempore suppressum est hoc asceterium, et dynastae de Hessen-Kassel et de Hessen-Darmstadt partiti sunt inter se bona eius considerabilia, quae postea addicta sunt hospitali Gronaughiensi. Superest ruina ecclesiae, amoene sita in monte supra Lahn flumine.
ARCHIEVALIA:
Perierunt, tres tantum documenta asservantur in Archivo Wiesbadensi.
LITERATURA:
Hugo I 415 adnumerat hunc parthenonem Circariae Vadegotianae, sed immerito, quia cum matre Arnstein arcte fuit connexus et in vicinitate eius situs, ideoque certe illam quoad circariam semper est secutus.
Wenck I 122
Brower Masen, Metr. II 120
LTK III 692
Luthmer III 232-36
Lotz Schneider 48-50
Sponheimer, 33, 40, 227-80
Vogel 665
Waefelghem 46, 374
Grote 65
Hisching I 604-05
Baersch 150-51
Becker
Gudenus I 225, II 25, 41
Zak PAM 37
Vogel, Beiträge zur Geschichte des Klosters Br., in Nass. Ann. IV 118 et VI 111.
DOMI:
NOMEN: Cappenberg <<ELENCHUS MATERIAE>>
BMV et S. Joannis Evangelistae
ANTIQUITUS:
B
LOCUS:
I
INCORPORATA:
V
HISTORIA:
E
ARCHIEVALIA:
p
LITTERATURA:
H
SERIES ABBATUM
A
DOMI:
NOMEN: Dorlar <<ELENCHUS MATERIAE>>
BMV
ANTIQUITUS:
BDorlor, Dorla, Dorlach, Oberdorlar
LOCUS:
Inter Gießen et Wetzlar, ad flumen Lahn, Hessen Nassau, Dioc. Trier, nunc. Limburg.
INCORPORATA:
Atzbach, Dorlar et Waldgirmes.
HISTORIA:
Anno 1297 Eberhardus de Merenberg, canonicus Spirensis, ecclesiam parochialem in Dorlar, Quae iam anno 1220 extiterat, tradidit Gertrudi uxori fratris sui ad fundandum ibi parthenon. Abbas Rommersdorfiensis, sub cuius tutela in posterum fuit, primas moniales ex Altenberg eo misit. Anno 1437, propter collapsum totalem, mutatus est in prioratum dependentem a Rommersdorf. Inter annos 1532 et 40, haec canonia coacte alienavit Dorlar pro 2300 forenis, id est pro quarto parte valoris sui, nobili cuidam Joanni de Buchseck. Anno 1629 transitorie revertit in possessionem abbatis Rommersdorfiensis. Ecclesia subsistit ut parochialis protestantium.
ARCHIEVALIA:
Staatsarch. Wiesbaden
LITERATURA:
Hugo I 631
Waefelghem 78, 375
Brower Masen Metr. Trev. II 117-18
Wenck II 242
Abicht, Der Kreis Wetzlar (Wetzlar 1836) 72-82
Marx IV 191
Gallia Christiana Nova XIII 521
Wegeler (vide Rommersdorf) 86
Ansfeld 76
Kleinfeld Weirich 195
Wiese Urkundenbuch der Stadt Wezlar (Margurg 1911) I 718
Brunner 771
Caesarius v. Heiserbach, Lib. 7 Histor. memor. de Sta. Maria Cap. 5 Ex illo videntur sumpsisse Hugo et post illum alii quam plures datum fundationis huius parthenonis anno 1220. Revera apparet tantum hoc anno ibi iam extitisse ecclesiam parochialem.
DOMI:
NOMEN: Dortmund <<ELENCHUS MATERIAE>>
Sta. Catharina (BMV et St. Joh. Bapt.)
ANTIQUITUS:
Tremonia Königskamp, Campus Regis
LOCUS:
Civitas in Westfalia, dioc. Köln, nunc Paderborn
INCORPORATA:
Kirchlinde.
HISTORIA:
Parthenon, praepositura, dein prioratus. fundatus est anno 1193 ab Henrico VI Imperatore. Nescitur, unde venerint moniales. Monasterium vero mox desitum est construi, anno 1215 tandem fuit consecratum a Dietrico Episcopo Esthoniae. Fuit sub paternitate de Knechtsteden. Usque ad annum 1500 circiter exclusive nobilitati feodali et patriciae patuit, postea etiam aliae virgines modestiore conditione natae receptae sunt. Anno 1734 ibi fuerunt 24 moniales. Anno 1803 est suppressum, et mox omnia solo sunt aequata praeter prioratum, qui fuit dein museum, sed anno 1944 deletus est.
ARCHIEVALIA:
Staatsarchiv Münster; Stadtarchiv Dortmund; Archiv d. Altertumsvereins Paderborn; Archiv d. Altertumsvereins Münster MS 356a.
LITERATURA:
Hugo I 497
Waefelghem 79, 375
Schmitz Kallenberg 23
Grote 112
Westf. Urkb. II, VII
Fabricius V 1 338, 2 636
Ludorff, Stadtkreis Dortmund (1894) S. 32, 45
A. Meininghaus, Das Wappen des Katharinenklosters in Dortmund, in: "Aus Stadt und Grafschaft Dortmund" (Dortmund 1917) S. 72-78
K. Rübel, Geschichte der Grafschaft und der freien Reichsstadt Dortmund, Bd. I (Dortmund 1917) S. 286-94 et 313-16
Stolte, Archiv des Paderborner Alertumsvereins I 117, Nr. 138
Zumbusch, Geschichte des Katharinenklosters zu Dortmund und des Dorfes Kirchlinde bei D., in: "Beiträge zur Geschichte Dortmunds" XI (1901) 17 ff.
ibidem VIII 31 ff
Dr. W. Hükker in "Codices tratitionum Westfalicarum" Münster (MS. ad prelum paratum).
DOMI:
NOMEN: Dünnwald <<ELENCHUS MATERIAE>>
BMV et St. Nicolaus
ANTIQUITUS:
B
LOCUS:
I
INCORPORATA:
V
HISTORIA:
E
ARCHIEVALIA:
p
LITTERATURA:
H
SERIES ABBATUM
A
DOMI:
NOMEN: Ellen <<ELENCHUS MATERIAE>>
Sta. Crux
ANTIQUITUS:
B
LOCUS:
I
INCORPORATA:
V
HISTORIA:
E
ARCHIEVALIA:
p
LITTERATURA:
H
SERIES ABBATUM
A
DOMI:
NOMEN: Elsey <<ELENCHUS MATERIAE>>
BMV et St. Sebastianus
ANTIQUITUS:
B
LOCUS:
I
INCORPORATA:
V
HISTORIA:
E
ARCHIEVALIA:
p
LITTERATURA:
H
SERIES ABBATUM
A
DOMI:
NOMEN: Engelport <<ELENCHUS MATERIAE>>
BMV, Ss. Nicolaus et Catharina
ANTIQUITUS:
B
LOCUS:
I
INCORPORATA:
V
HISTORIA:
E
ARCHIEVALIA:
p
LITTERATURA:
H
SERIES ABBATUM
A
DOMI:
NOMEN: Flaesheim <<ELENCHUS MATERIAE>>
BMV et St. Magdalena
ANTIQUITUS:
B
LOCUS:
I
INCORPORATA:
V
HISTORIA:
E
ARCHIEVALIA:
p
LITTERATURA:
H
SERIES ABBATUM
A
DOMI:
NOMEN: Füssenich <<ELENCHUS MATERIAE>>
Ss. Nicolaus et Hubertus
ANTIQUITUS:
B
LOCUS:
I
INCORPORATA:
V
HISTORIA:
E
ARCHIEVALIA:
p
LITTERATURA:
H
SERIES ABBATUM
A
DOMI:
NOMEN: Hamborn <<ELENCHUS MATERIAE>>
Ss. Johannes Bapt. et Evangelista
ANTIQUITUS:
Hammeren, Hamburna, -borna, -barme
LOCUS:
Tempore canoniae vicus, nunc vero magna urbs in Rhenania, in regione carbonaria vulgo Ruhrgebiet, Dioc. Köln, nunc Münster.
HISTORIA:
Praepositura, dein mox post fundationem abbatia. Monasterium duplex usque ad annum 1147, dein moniales translatae sunt in Ramersdorf (vide Füssenich). Fundata an. 1136 a Gerardo de Hochstaden juxta antiquam ecclesiam parochialem, quam dotavit et dedit ad dispositionem archiepiscopi Coloniensis, qui tradidit eam canoniae Scheda. Hamborn, quod fuit semper nobile, omni tempore mala disciplina laborans, stetit sub paternitate praepositi Scheidensis, ad tempus vero abbatis Steinfeldensis. Anno 1587 tantopere in bello est subversum, ut per decennia fuit inhabitabile. Anno 1673 a Cap. Generali abbatibus comissa sunt titulus, mitra et iura abbatum de Soulseat (Circaria Angliae Borealis). Communitas semper fuit exigua. circa annum 1700 fuit in statu vere deplorabili. In actu suppressionis anno 1806 habuit 5 canonicos et fortunam 379,000 talerorum Clivensium. Ecclesia subsistit tamquam parochialis, monasterium cum pulchro claustro romanico factum est domus parochi. In bello peracto vero aggresssione area omnia deleta sunt.
ARCHIEVALIA:
Staatsarchiv Düsseldorf.
LITTERATURA:
Hugo I 791, prob. 628-36
Binterim Mooren I 99
Ewald 43
Lacomblet I 333, II 457, 578
Clemen II (1893) 62-67
Fabricius I 252
Gallia Christ. Nova III 803
Waefelghem 108, 377
LTK IV 805
Goovaerts I 57
Börsting Schröer I 314
Becker 84, 317
F. Scheiermann, Die ehem. Prämonstratenser-Abtei Hamborn (Rhein. Kunststätten Reihe XV, rechter Niederrhein Nr. 4), Düsseldorf 1936
H. Scheiermann, Altes und Neues vom Niederrhein, im besonderen . . . über die Prämonstr.-Abtei und Pfarrei Hamborn, Duisburg 1897, et Osnabrück 1925
O. Redlich, Die Visitation und Reformation des Klosters H. im 15. u. 16. Jahrh., in: ZGBV Bd. 50 (1917)
L. Weiser, Hamborn, Ein Heimatbuck, Hamb. 1925
Ramackers, Adlige Praem.-Stifte V 336-39 et passim.
SERIES ABBATUM (Scheiermann, Lacomblet, Ramackers)
Praepositi [WES-004]
Lambert -1151
Gernod 1151-66
Adam
Nicolaus
Abbates:
Godefridus 1195-99
Theoderich
Friedrich 1220-34
Hermann Holte 1234-52
Philipp 1252-
Heinrich ca. 1255
Volkwin ca. 1260
Drudo -1281
Johann 1281-
Godescalcus
Laurentius 1287-91
Christian 1306-08
Arnold 1314
Johann 1321
Heinrich v. Stecke 1325-28
Heinrich v. Berg 1350-88
Konstantin Kroenen 1392-1414
Berthold v. Brabeck 1417-24
Dietrich Estas 1326-51
Heinrich v. d. Heyden 1451-75
Albert van den Bongart 1484-87
Hermann v. Hiesfeld 1487
Johann v. Stael 1487-1519
Wilhelm v. Weyenhorst 1517-43
Albert v. Haen 1544-53
Christoph Huysen 1553-82
Ludger v. Landsberg 1582-1603
DOMI:
NOMEN: Heiligenberg <<ELENCHUS MATERIAE>>
BMV
ANTIQUITUS:
B
LOCUS:
I
INCORPORATA:
V
HISTORIA:
E
ARCHIEVALIA:
p
LITTERATURA:
H
SERIES ABBATUM
A
DOMI:
NOMEN: Heiligental <<ELENCHUS MATERIAE>>
BMV, Ss. Laurentius et Andreas
ANTIQUITUS:
B
LOCUS:
I
INCORPORATA:
V
HISTORIA:
E
ARCHIEVALIA:
p
LITTERATURA:
H
SERIES ABBATUM
A
DOMI:
NOMEN: Heinsberg <<ELENCHUS MATERIAE>>
BMV et St. Johannes Evangelista
ANTIQUITUS:
B
LOCUS:
I
INCORPORATA:
V
HISTORIA:
E
ARCHIEVALIA:
p
LITTERATURA:
H
SERIES ABBATUM
A
DOMI:
NOMEN: Houthem <<ELENCHUS MATERIAE>>
St. Gerlacus
ANTIQUITUS:
Sint Gerlach, Sanctus Cellatus
LOCUS:
Prope Maastricht, in Limburgo Neerlandiae, Dioc. Leodiensis (Liége/Luik), nunc Roermond.
INCORPORATA:
Habuit septem ecclesias incorporatas jure patronatus.
HISTORIA:
Forsan initio monasterium duplex, dein parthenon nobilis sui juris sub praeposito infulato [WES-006] Fundatum anno 1172 a Goswino II de Heinsberg eo loco quo Sanctus Gerlacus eremita in quercu cariosa, dein in cella vixerat, quam vero ad ordinem Praemonstratensem pertinuisse jure merito est dubitandum. Primitus filia de Heinsberg. Anno 1786 communitas translata est in carthusiam Ruremondanam, ubi anno 1797 dissoluta est. Moniales donaverunt bona sua anno 1801 personis privatis, sed prosecutae sunt vitam communem in carthusia sua usque ad annum 1841. Ecclesia in Houthem, ubi optime floret peregrinatio ad Stum Gerlacum, est hodie parochialis, monasterioum est castellum.
ARCHIEVALIA:
Rijksarchief Maastricht; Arch. Episcop. Roermond; Arch Parochiae Houthem.
LITERATURA:
Hugo I 729
Waefelghem 225
Schoengen, Monasticon Batavum (Amsterdam 1941) II 101
J. Habets, Houthem Sint Gerlach, Het. adelijke Vrowenstift aldaar. (Maastricht 1869)
Franquinet, Beredeneerde Inventaris der oorkonden en bescheiden van het adelijke klooster Sint Gerlach (Maastricht 1877)
AHVN VII 1859, 207 ff.
Necrologium ed. Habets in: "Publications de la Société historique et archéologique dans le duché de Limbourg" VI (1869) 171-96
Vita Sti. Gerlaci, AA.SS. Jan. I 304-321.
DOMI:
NOMEN: Kappel <<ELENCHUS MATERIAE>>
BMV et St. Andreas
ANTIQUITUS:
B
LOCUS:
I
INCORPORATA:
V
HISTORIA:
E
ARCHIEVALIA:
p
LITTERATURA:
H
SERIES ABBATUM
A
DOMI:
NOMEN: Keppel <<ELENCHUS MATERIAE>>
BMV et St. Johannes Evangelista
ANTIQUITUS:
B
LOCUS:
I
INCORPORATA:
V
HISTORIA:
E
ARCHIEVALIA:
p
LITTERATURA:
H
SERIES ABBATUM
A
DOMI:
NOMEN: Klarholz <<ELENCHUS MATERIAE>>
(BMV et) St. Laurentius
ANTIQUITUS:
B
LOCUS:
I
INCORPORATA:
V
HISTORIA:
E
ARCHIEVALIA:
p
LITTERATURA:
H
SERIES ABBATUM
A
DOMI:
NOMEN: Knechtsteden <<ELENCHUS MATERIAE>>
BMV, Ss. Andreas et Magdalena
ANTIQUITUS:
B
LOCUS:
I
INCORPORATA:
V
HISTORIA:
E
ARCHIEVALIA:
p
LITTERATURA:
H
SERIES ABBATUM
A
DOMI:
NOMEN: Köln <<ELENCHUS MATERIAE>>
St. Norbertus
ANTIQUITUS:
B
LOCUS:
I
INCORPORATA:
V
HISTORIA:
E
ARCHIEVALIA:
p
LITTERATURA:
H
SERIES ABBATUM
A
DOMI:
NOMEN: Köln - Weiher <<ELENCHUS MATERIAE>>
BMV, Ss. Johannes Evangelista et Catharina
ANTIQUITUS:
B
LOCUS:
I
INCORPORATA:
V
HISTORIA:
E
ARCHIEVALIA:
p
LITTERATURA:
H
SERIES ABBATUM
A
DOMI:
NOMEN: Langwaden <<ELENCHUS MATERIAE>>
BMV et St. Andreas
ANTIQUITUS:
B
LOCUS:
I
INCORPORATA:
V
HISTORIA:
E
ARCHIEVALIA:
p
LITTERATURA:
H
SERIES ABBATUM
A
DOMI:
NOMEN: Lette <<ELENCHUS MATERIAE>>
(BMV et) St. Vitus
ANTIQUITUS:
B
LOCUS:
I
INCORPORATA:
V
HISTORIA:
E
ARCHIEVALIA:
p
LITTERATURA:
H
SERIES ABBATUM
A
DOMI:
NOMEN: Marienroth <<ELENCHUS MATERIAE>>
BMV
ANTIQUITUS:
B
LOCUS:
I
INCORPORATA:
V
HISTORIA:
E
ARCHIEVALIA:
p
LITTERATURA:
H
SERIES ABBATUM
A
DOMI:
NOMEN: Marienstern <<ELENCHUS MATERIAE>>
BMV et St. Jacobus
ANTIQUITUS:
B
LOCUS:
I
INCORPORATA:
V
HISTORIA:
E
ARCHIEVALIA:
p
LITTERATURA:
H
SERIES ABBATUM
A
DOMI:
NOMEN: Meer <<ELENCHUS MATERIAE>>
(BMV et) St. Laurentius
ANTIQUITUS:
B
LOCUS:
I
INCORPORATA:
V
HISTORIA:
E
ARCHIEVALIA:
p
LITTERATURA:
H
SERIES ABBATUM
A
DOMI:
NOMEN: Niederehe <<ELENCHUS MATERIAE>>
(BMV et) St. Leodegarius
ANTIQUITUS:
B
LOCUS:
I
INCORPORATA:
V
HISTORIA:
E
ARCHIEVALIA:
p
LITTERATURA:
H
SERIES ABBATUM
A
DOMI:
NOMEN: Ölinghausen <<ELENCHUS MATERIAE>>
BMV et St. Petrus
ANTIQUITUS:
Ulin-, Ulichusen, Uslynhusen, Eulinckusen, Hulinkehusen
LOCUS:
Prope Neheim-Hüsten in Westfalia, non longe ab Arnsberg, Dioc. Köln, nunc Paderborn.
INCORPORATA:
Ölinghausen, Altenrüthen
HISTORIA:
Monasterium duplex (prioratus), dein parthenon. Fundatum anno 1174 a Siginando de Basthusen. Filia de Scheda, ab anno 1179 sub paternitate abbatis Arnsbergensis. Ab anno 1205 moniales tantum [WES-012], ab anno 1231 praepositura (Cat. Tongerloensis: "ecclesia sororum solempnis"). Advocatia iam circa annum 1200 transierat ad archiepiscopos Colonienses. Primitus hoc opulens asceterium fuit nobile, dein partim et ignobiles acceptae sunt, sed aliis cum vestibus. Ab anno 1480 tamen hac in re viguit acquitas. Annis 1580-1617 misere elanguit, nihilominus tentaminibus archiepiscopi Coloniensis, Truchseß de Waldburg, moniales ad haeresim quam ipse amplexus erat detrahendi, illae heroice restiterunt. Annis 1617-41 fuit abbatia canonissarum saecularium, dein ordini restituta per moniales de Rumbeck, vel potius denuo fundata est. Deinceps non amplius fuit mala. Anno 1804 suppressum est, ecclesia ab anno 1904 est parochialis, monasterium partim est demolitum. Bona complectentia 3320 jugera et aliquas curias pertinent ad liberos barones de Fürstenberg.
ARCHIEVALIA:
Staatsarch. Münster (ibi est etiam necrologium).
LITTERATURA:
Hugo II 439, prob. 270-78
Waefelghem 186
Goovaerts I 395, IV 314
Podlech 135-41
Seibertz, Urkb. I 69 ff, II 408-16
Hoynck 476-526
LTK VII 706
Schmitz Kallenberg, 63
Ludorff, Krs. Arnsberg 99
Westf. Urkb. II, VII
Finke Nr. 354, 363, 409, 432, 799
Dünnebacke, Die Klosterkirche zu Oelinghausen (1907)
Idem, Geschichtliche Nachrichten über Pfarre und Kloster Ölinghausen, in: Westf. Zschr. LXIV (1906) S. 66-110
F. Fischer, Zur Witrschaftsgeschichte des Prämonstratenserinnenklosters Ölinghausen, Dissertation Münster 1916
Linneborn in Westf. Zschr. LXV II (1907) 149 ff.
DOMI:
NOMEN: Reichenstein <<ELENCHUS MATERIAE>>
(BMV) Ss. Bartholomaeus et Laurentius
ANTIQUITUS:
B
LOCUS:
I
INCORPORATA:
V
HISTORIA:
E
ARCHIEVALIA:
p
LITTERATURA:
H
SERIES ABBATUM
A
DOMI:
NOMEN: Rommersdorf <<ELENCHUS MATERIAE>>
BMV et St. Johannes Evangelista
ANTIQUITUS:
B
LOCUS:
I
INCORPORATA:
V
HISTORIA:
E
ARCHIEVALIA:
p
LITTERATURA:
H
SERIES ABBATUM
A
DOMI:
NOMEN: Rumbeck <<ELENCHUS MATERIAE>>
BMV et St. Johannes Evangelista
ANTIQUITUS:
Rumbeke, -peka
LOCUS:
Prope Arnsberg in Westfalia, Dioc. Köln, nunc Paderborn
HISTORIA:
Parthenon, praepositura. Anno 1188 Henricus comes de Arnsbert canoniae Wedinghausen donavit curiam suam Rumbeck, quo translatus est totus conventus anno 1193. Paulo post, anno 1196, canonici reverterunt in Wedinghausen, relictis in Rumbeck sororibus, quarum grex auctus est hoc ipso anno illis, quae e Bredelar huc sunt translatae. Semper hic parthenon, qui stetit sub paternitate abbatis Arnsbergensis, bonam habuit disciplinam, nec fuit restrictus ad nobilitatem. Anno 1804 suppressus est. Ecclesia superest tamquam parochialis, pars occidentalis monasterii anno 1832 demolita est, reliqua anno 1916 igne combusta.
ARCHIEVALIA:
Staatsarchive Münster.
LITTERATURA:
Hugo II 713
Waefelghem 214
Bärsch 77
Becker 158
Erhard II Nr. 2298, 2320
Schmitz Kallenberg 72
Stangefol II 250
Ludorff, Krs. Arnsberg 105
Westf. Urkb. II, VII
Fabricius V 1 346
LTK IX 11
Höynck 527 ff
J. Grafe, Die Nutzung der Markgenossenschaft...mit besonderer Berücksichtigung des Klosters Rumbeck, Dissert. Münster, Westf. Zschr. 87 (1930) II.
DOMI:
NOMEN: Sayn <<ELENCHUS MATERIAE>>
Assumptio BMV et St. Joannes Evangelista
ANTIQUITUS:
Seyna, Seine
LOCUS:
Non longe a Koblenz, Rhenania, Dioc. Trier. Dimidia hora distans a Rommersdorf.
FUNDATIO:
Praepositura, dein (1207) abbatia, fundata ante annum 1202 ab Henrico II comite de Sayn, filia Steinfeldensis. Parthenon dependens: Engelport.
INCORPORATA:
Parochiae incorporatae: Waldbreitbach, Nauert, Grenzau, Bendorf.
HISTORIA:
In ecclesia abbatiali peregrinatio celebris ad brachium Sti Simonis Apostoli. Sita erat canonia in territorio comitum Saynensium; qui cum lutheranismum essent amplexi saeculo XVI, abbatia fere extincta est. Annis 1590-1630 ecclesia erat simultanea, anno 1630 abbas solus erat in monasterio. Sed paulo post comitatus Saynensis territorio archiepiscopi Trevirensis est incorporatus, et canonia refloruit. Abbas Engelbertus Colendal anno 1709 infulatus est. Usque ad morten eius erat in Sayn novitiatus communis circariae. Anno 1803 suppressa est. Ecclesia est parochialis. Id quod euperest de monasterio, continet scholam et domum parochialem.
ARCHIEVALIA:
Staatsarchiv Koblenz, Stadtbibliothek Trier.
LITTERATURA:
Hugo II 757-64, prob. 475-80
Waefelghem 269
Goovaerts I 277, 300, 467, 597, II 151, 395, 403, III 45, 180
Brower Masen II 42-67
Marx IV 192
LTK IX 205
Stramberg, Rhein. Ant. III 1, 200, 408-78
Brunner 753
Bärsch 141-95, 63-115
Kunstdenkmäler des Rheinlandes III, 16
Landkr. Koblenz (1944), 303-30
Handb. Trier 754
Hardick 11, 112-118
v. Hontheim, Historia Travirensis (Augsburg 1750) 692, 785, 878, 881, 948
Ewald 45, 110-112, Beyer Eltester Goerz II Nr. 200, 218, III Nr. 352, 353, 1363
F. W. Kirschbaum, Denkwürdigkeiten zur Geschichte der Burg, Der Ortschaft, der Abtei Sayn, in Zeitschrift Für Heimatkunde, Koblenz I 1920, S. 119, 137, 154S. Steffen, Levin v. Gouda, ein Abt der ehemal. Präm.-Abtei Sayn, in: Mittelrhein. Geschichtsblätter VII (1927) Nr. 8
G. Zedler, Die Auflösung der nassauischen Klosterbibliotheken, in Nass. Ann. XXX 1899 S. 210, 220.
SERIES ABBATUM
Hermann, -1220
Gerardus I, 1220-25
Ludolf I, 1225-28
Heinrich I, 1228-32
Ludolf II, 1232-38
Ludger, 1248
Goswin, 1255-58
Johann I, 1264-68 res.
Johan II, 1268-73
Konrad I, 1273- ante 1278
Drudo, 1278
Manegold, 1280-87
Konrad II, 1287-
Linger
Hermann II, 1303
Weselin
Arnold I, ca. 1320-28
Bartholomaeus I
Arnold II, ca. 1340
Heinrich II, res. 1347
Amandus, 1347-58
Herbordus, 1358-84
Heinrich III, Fore 1384-1403
Johann III, 1403-15
Gottfried, 1415-34
Johann IV, Meinen 1435-64
Gerhard II v. Neukirch, 1464-65
Johann V v. Rheinberg, 1465-1500
Levin v. Gouda 1500-18
Adam von Heddesdorf, 1518-22
Johann VI, Hillen 1522-46
Heinrich IV Kricker, 1546-63
Jodocus Brender, 1563-77
Simon Hausmann, 1577-92
Heinrich V Kray 1592-99
Laurentius Goir 1599-1607
Gerhard III Knoir, 1607-29 res.
Werner Wiesen, 1629-35
Kaspar Schildt, 1635-38
Prior Johann Schnorr, 1638-53
Johann VII Hagen, 1653-55
Gerhard IV von Entzen, 1655-57
Adolf I Gülich 1657-97
Engelbert Colendal, 1698-1719
Adolf II Dahmen, 1719-22
Joseph I Kappenstein, 1722-43, res.
Isfried Ohm, 1745-77, res.
Adolf III Hirsch, 1777-89
Joseph II Pfeifer 1789-94
Bartholomaeus II Reinhard, 1794-1803, +1819
DOMI:
NOMEN: Scheda <<ELENCHUS MATERIAE>>
BMV, Ss. Petrus et Severinus
ANTIQUITUS:
B
LOCUS:
I
INCORPORATA:
V
HISTORIA:
E
ARCHIEVALIA:
p
LITTERATURA:
H
SERIES ABBATUM
A
DOMI:
NOMEN: Schillingskapellen <<ELENCHUS MATERIAE>>
BMV
ANTIQUITUS:
Usque ad saeculum XV "Capella" tantum. Capella silingi. Vitetur confusio cum Kappel, Keppel, et spieskappel.
LOCUS:
Juxta Heimerszheim, prope Bonn, Dioc. Köln, Rhenania.
INCORPORATA:
Wickrath et Esch.
HISTORIA:
Parthenon, prioratus. fundatus estr versus finem saeculi XII ab equite Wilhelm Schilling de Buschfeld-Bornheim pro "40 sororibus, uno priore, 2 canonicis et uno diacono". Filia Floreffiae. Approbatio archiepiscopi anno 1197. Medio aevo peregrinatio celebris propter reliquias, a fundatore e Terra Sancta allatas, et propter imaginem insignem B.M.V. Saeculo XIII ad tempus videtur habuisse abbatissas. Brevi ante annum 1450 Theodoricus de Moers, archiepiscopus Coloniensis "novam observantiam strictam et clausuram" ibi introduxit, et parthenonem ordini alienavit, mutando eum ini asceterium canonissarum O.S.A., frustra reclamante capitulo generali ordinis [WES-015] anno 1498. Anno 1802 suppressum est, ruina ecclesiae et pars monasteriii, quod nunc est praedium, supersunt. Imago B.M.V. nunc colitur in Buschhoven.
ARCHIEVALIA:
Staatsarchiv Düsseldorf, Pfarrarchive Buschhoven et Heimerzheim, Stadtarchiv Düren.
LITTERATURA:
Hugo et Waefelghem nesciunt, confundentes hoc asceterium cum tribus aliis "Capellis" in Germania occidentalisitis, ut supra.
Podlech III 145-51
Redlich I 92
Ewald 45
Lacomblet I 557, II 164, IV 654
Fabricius V 1 138
Clemen IV 2 (Krs. Rheinbach, 1898) 37-40
Schannat Bärsch III 1, 1 279-81
LTK IX 251
Schorn 497-512
W. Bornheim, Die Buschhovener Madonna und ihr sellschaft für Familienkunde IX (1937) 81-88
P. Heusgen, Geschichte des Pfarreien der Erzdiözese Köln, Neue Folge, Dekanate Meckenheim und Rheinbach (1926) S. 205
Knippings II Nr. 1522, 1523, IV 395, 1165, 1941
Ilgen (v. Dünwald) 123
Tille I 174, 180
AHVN LXIV 327 ff.
J.J. Merlo Das Frauenkloster Schillingskapellen, in: AHVN LXVN XXXII (1878) S. 133-154
Berrisch, Das Kloster Sch. im Pfarrbezirk Heimerzheim, in: "Die Heimat" 1876, S. 83-90.
DOMI:
NOMEN: Steinfeld <<ELENCHUS MATERIAE>>
(BMV), Ss. Potentius, Felicius et Simplicianus
ANTIQUITUS:
B
LOCUS:
I
INCORPORATA:
V
HISTORIA:
E
ARCHIEVALIA:
p
LITTERATURA:
H
SERIES ABBATUM
A
DOMI:
NOMEN: Stoppenberg <<ELENCHUS MATERIAE>>
BMV et St. Nicolaus
ANTIQUITUS:
B
LOCUS:
I
INCORPORATA:
V
HISTORIA:
E
ARCHIEVALIA:
p
LITTERATURA:
H
SERIES ABBATUM
A
DOMI:
NOMEN: Varlar <<ELENCHUS MATERIAE>>
BMV et St. Odulphus
ANTIQUITUS:
B
LOCUS:
I
INCORPORATA:
V
HISTORIA:
E
ARCHIEVALIA:
p
LITTERATURA:
H
SERIES ABBATUM
A
DOMI:
NOMEN: Wenau <<ELENCHUS MATERIAE>>
Sta. Catharina
ANTIQUITUS:
Wenaugia, Wynnaugia, Wenouwe
LOCUS:
Prope Nothberg in districtu Düren, Rhenania, dioc. Köln.
INCORPORATA:
Langerwehe, Kottendorf, Gevenich, Nothberg, Laurenzberg.
HISTORIA:
Parthenon nobilis, praepositura, dein (1490) prioratus. fundatus, ut fertur, sed vix credi potest, anno 1121 a dominis de Heinsberg tamquam filia Floreffiae. De historia pristina fere nihil scimus, quia omnia fere documenta antiquiora incendiis et negligentia perierunt. Probabiliter vero primitus erat monasterium duplex usque adc saeculum XIII, dein moniales tantum [WES-029]. Anno 1490 abrogatur munus praepositi, cui prior ad nutum abbatis Floreffiensis substituitur. Dein sub Knechtsteden, ad tempus etiam sub Steinfeld. Anno 1559 prior erat ex Hamborn. Anno 1561combustum est, et refersum sub paternitate abbatis Floreffiensis. Dein iterum sub Steinfeld, ab anno 1665 vero definitive sub Floreffe. Anno 1802 suppressum est. Ecclesia nunc est parochialis. Media pars monasterii demolita est, in altera sunt schola, domus parochi, et habitatio administratoris bonorum, quae sunt possessio privata.
ARCHIEVALIA:
21 diplomata tantum supersunt in Staatsarch. Düsseldorf; Pfarrarchiv Wenau; Stadbibliothek Düren (ibi Necrologium saec. XVII); MSS saec. XIII in Musée archéol. de Namur.
LITTERATURA:
Hugo II 1159, prob 713-14
Waefelghem 321, 381
Schorn II 654-69
Clemen IX I (Krs. Düren, 1910) 333-43
Podlech 156-61
Offermann 124
Redlich I 45, 49, 50, 53, 59, 63, 94, 195, II 1, 806 ff.
Ilgen (v Dünwald) 129
v. Barbier, Histoire de Floreffe (v. ibidem) I 27, 346, 361
Idem Réforme du monastère de W. vers la fin du XVe siècle, in Analectes Hist. Eccl. Belg. IX (1872) 487-95
LTK X 818
Laco0mblet II 104, 874
AHVN II 143, LV 266, LVII 259
Bonn, Geschichte des freiadelingen Klosters W., Düren 1866
Tille II 287
Fabricius V 1 75
Knipping III 377
J. Bodden, Grabstätten und Grabinschriften in der Klosterkirche W., in: Heimatblätter Düren 1930, 161
Idem, Berühmte Meisterinnen und Prioren des freiadelingen Klosters W., ibidem 1930, 181
W. Fuss, Beiträge zur Gründungsgeschichte des Klosters W., ibidem 1928, 105 ff.
Idem Ergänzungen zur Geschichte des Klosters W., 1930, 60
V. Laufenberg, Die Gründungssage von Wenau, ibidem 1927, 125
K. Schiffers, Die Gründungssage von Wenau, ibidem 1927, 114
Pass, Eine schlecht angebrachte Wohltat im adligen Prämonstratenserinnenstift W., ibidem 1928, 54 f.
Kaiser (v. Ellen) 38 f.
Necrologium ed. E. v. Oidtmann in Zeitschr. Aachener Gesch-Vereins IV (1882) 251-317.
DOMI:
NOMEN: Wesel <<ELENCHUS MATERIAE>>
BMV et St. Joannis Baptistae
ANTIQUITUS:
Wesalia, Wesalensis, Oberndorf, Aver-, Averndorp, Altum monasterium
LOCUS:
Civitas ad Rhenum inferiorem, non longe a Xanten, Dioc. Köln, nunc Münster.
INCORPORATA:
Hulhusen, Brünen, Wesel St. Willibrord.
HISTORIA:
Parthenon nobilis, prioratus, ad breve tempus abbatia virorum. Otto praepositus Cappenbergensis ante annum 1145 suum parthenonem Niederkloster, juxta Cappenberg situm, transtulit in curiam Averdorp prope Wesel. Mansit sub paternitate praepositi Cappenbergensis, ad tempus tamen sub Knechtsteden. De Historia interiore huius domus in qua postremo semper viguit mala disciplina, pauca scimus. Anno 1542: 18 canonissae. Anno 1585 maior pars earum iam fuit lutherana. Biennio post monasterium destructum est a civibus, canonissae refugerunt in monasterium evacuatum O.S.A. in civitate ipsa, et ibi paulatim consuetudines ordinis dereliquerunt. Anno 1626 ab abbate generali est suppressum et mutatum in canonicam virorum. Sed abbas vix nominatus (Jean Fraisinne, natione Belga) iam anno 1629 expulsus est et parthenon ab Electore Brandenburgensi in favorem nobilitatis restauratus. Post mortem ultimae magistrae catholicae anno 1637 legaliter - inconsulto tamen ordine - in abbatiam canonissarum saecularium est versus, et quidem simultaneam, praevalentibus protestantibus. Quarta pars praebendarum fuit deinceps catholica, et tertiam quamque abbatissam luteranam secula est una catholica. Vita communis fuit omnino derogata. Anno 1802 suppressa est. Aedificia nulla supersunt.
ARCHIEVALIA:
Staatsarch. Düsseldorf - Hagae Comitis, in "Archif des Hooghen Rades van Adel" est mortuarium ex anno 1526.
LITTERATURA:
Hugo II 1067, prob. 667-81
Waefelghem 323
v. Steinen 35-37
Bärsch 121-130
Podlech 161-64
Fabricius V 1 307
Lacomblet II 609
Ewald 45, 11 et 13
J. Gantesweiler, Chronik der Stadt Wesel, S. 29
Clemen II 1, 139
Euschius, Vesalia (1668) S. 18
Ilgen (v. Dünwald) 118 f.
Idem, Quellen zur inneren Geschichte der rheinischen Territorian Hzm. Kleve (Publ. der Ges. f. Rhein. Geschichtskunde, XXXVIII, 1921) I 227-229
J. Heidemann, Statut des Stiftes von 1666, in ZGBV V 201
A. Wolters, Reformationsgeschichte der Stadt Wesel, 1860, passim.
DOMI:
NOMEN: Wulfersberg <<ELENCHUS MATERIAE>>
BMV, Ss. Michael et Petrus
ANTIQUITUS:
Vlseberc, Ulfeberc, Cella in Monte Sti. Michaelis [WES-031]
LOCUS:
In distantia horae quadrantis a canonia Rommersdorf, Dioc. Trier.
HISTORIA:
Parthenon, prioratus. Sorores monasterio duplici Rommersdorf adnexae iam a primo illius abbate Dietrico (1135-45) inde translatae sunt in vicinum Wulfersberg, ubi arcte in posterum matri abbatiae manserunt ligatae. Engelbertus abbas (+1180) nominavit proprium "coenobiarchum" in Wulfersberg, qui postea prior appellatus est. Parthenon postremo fuit sui juris quoad bona sua spectabilia, et possedit ecclesiam Kurtscheid, de jure patronatus dependentem. Anno 1521 vero propter collapsum suppressus est ab abbate Rommersdorfiensi, qui vertit eum in praedium et univit bona eius canoniae suae. Anno 1626 Wulfersberg a Suecis destructum est, ecclesia tamen, ad quam viguit peregrinatio, paulo post est restaurata. Hodie omnia disparuerunt, et loco monasterii est ager.
ARCHIEVALIA:
Staatsarch. Koblenz. Vide etiam Rommersdorf.
LITTERATURA:
HUGO II 1177
Waefelghem 329
Bärsch 132-33, 176
Ewald 45
Brower Masen II 17, 22
Beyer Eltester Goerz III 260
Goerz Reg. III 66, 83, 97
Fabricius V 2 220
Wichner Rotulae
Bünger 21, 33, 43, 150, 200
Hauck IV 1012
Straumberg, Rhein. Ant., III 1593
Neu-Weigert, Kunstkenkmäler des Kreises Neuwied (Düsseldorf 1940) 438
Wegeler, Gesch. der Abtei Rommersdorf 81-83
F. Seuser, Das untergegangene Nonnenkloster Wulfersberg bei Gladbach, in: Heimatblatt und Geschichtschronik für die ehemaligen Wiedschen und Nassauischen Lande XV (1936) S. 43-45
H. Volk, Geschichte der Pfarrein der Diözese Trier (Trier 1932) II 320, 372.
DOMI:
NOMEN: Zyfflich <<ELENCHUS MATERIAE>>
St. Martinus
ANTIQUITUS:
Siflick, Sephlich, Selecensis, Sevelica, Seffelingen, Seevelich
LOCUS:
Prope Kranenburg, Rhenania, in limitibus Hollandiae, Dioc. Köln
HISTORIA:
Fundatus est ut monasterium OSB a comite quodam Balderico inter annos 1002 et 21 (1010?), dein ecclesia collegiata. Secundum epistolas Udalrici praepositi Steinfeldensis Eugenius PP. III inter annos 1150 et 53 canonicis saecularibus (valde quidem recalcitrantibus) Praemonstratenses substituit. Fridericus I Imperator non obstante protestatione Hadriani PP. IV hanc mutationem iterum derogavit, restituens statum quo ante. Anno 1179 Zyfflich denuo est ecclesia collegiata et manet usque ad suam suppressionem anno 1802. In aliis documentis usquedum nihil est inventum de hac brevi adhaesione ad ordinem, nec occurrit in catalogis, apud Hugo vel in alio quocumque ordinis fonte.
LITTERATURA:
Roth, Briefsammlung des Propstes Ulrich (vide supra apud Steinfeld) epist. 34 et 51
Germania Sacra. 3 Abt. Bd. 1: Das Erzbistum Köln, Archdiakonat Xanten, erster Teil (1938) p. 185-6
Zak PAM 24
PAAS in AHVN XCIV (1913) 28-29
W.G. Feith, Het Kapittel van St. Martinus te Zyfflich, in: Bijdragen en mededeelingen der vereeniging "Gelre" XXVIII (1925) 51-53
Börsting Schröer I 334.
DUBIA: <<ELENCHUS MATERIAE>>
Camp
Prope Boppard, ad Rhenum, Dioc. Trier, nunc Limburg. Parthenon, fundatus anno 1387, nulli ordini adscriptus, a magistra directus. Anno 1607 jurisdictioni abbatis Rommsersdorfiensis subditur "parthenium in Camp sive Clusa, in quo sorores augustinianae quasi tertiae regulae habitant". Tunc abbas misit "Statuta O. Praem. den austeren ins Kloster Camp". Anno 1656 abbas mittit eo confessatium "ad sanctimoniales nostras ibidem habitantes". Habemus ergo hic eandem relationem cum ordine, ac habuerunt asceteria Marienstern et Antonigartzem, de quibus supra, antequam in ordinem sunt recepta. Camp nunquam de jure pertinuit ad ordinem, sed subfuit jurisdictioni eius, et saltem saeculo XVII videtur vixisse secundum eius statuta, ergo potest aliquo modo designari ut asceterium ordinis. Saeculo XVIII vero usque ad suppressionem anno 1803 habetur ut asceterium tertiae regulae Sti. Francisci.
Archievalia: Staatsarch. Koblenz 3 VII 1 No. 125; Urkundenbuch Rommersdorf S. 577, 601, 616
Literatura: Hugo II 694; Wegeler, vide Rommersdorf p. 61; Lotz Schneider 54-57; Backmund Neuere Forschungen 68-69.
Denighofen
Deninchoven, prope Marien fels, Nassau, Dioc. Trier, nunc Limburg. Sedes familiae nobilis huius nominis, quae in bellow XXX annorum disparuit. Saeculo XIII videtur hic extitisse ad breve tempus parthenon sub directione abbatis Arnsteinensis. Invenitur nempe in necrologio illius canoniae (ed. Becker) sub die 18a Nov.: Hatzke, Gertrudis sororum nostrarum in Denechoben. Unica est haec mentio hac de re. Ergo vix est probabile, hanc domum sororum vere fuisse formatam, vel plus fuisse quam stationem transitoriam in actione transferendi sorores Arnsteinenses in alia loca, a viris remotiora.
Literatura: Fontes ordinis nesciunt; Vogel 629; Sponheimer 229
PRAETERMISSA: <<ELENCHUS MATERIAE>>
Assotum
Moniales, Dioc. Köln, filia de Steinfeld. Sic Lairuelz p. 402, et Waefelghem 18. Nunquam existebat. Probabiliter idem est ac Marienstern, de quo vide supra. Potest nempe esse adulteratum ex literali traductione pro Essig (acetum). Tempore quidem Lairuelii (1606) hoc monasterium directioni ordinis iam fuit subiectum, sed nondum de jure ei fuit unitum. Quod vero insertionem eius in aliquem catalogum non plane excludit.
Bedlingen
Sive Bedilinger. dioc. Köln, prop Werden an der Ruhr. Parthenon fundatus anno 1146 a comitibus de Mark, filia de Scheda. Sic habent Hugo I 245 et Waefelghem 24. Revera idem est ac Berentrop. Bedilinger est falsa lectio pro Bertilingtor(pe), una ex formis, sub quibus Berentrop in diplomatibus occurrit.
Berendorf
Secundum Hugo 1325 et Fabricius 346 erat domus sui juris, fundata anno 1146 ab equitibus de Ardey, sita apud Werden a. d. Ruhr, Dioc. Köln. Revera Berendorf erat vicus prope fluvium Ruhr et canoniam Scheidensem, quae possessiones et iura ibi habuit. In diplomatibus saepe occurrit, propterea ob similitudinem nominis a multis confusum est cum Berentrop, alii vero, ut supra allati auctores, id habebant pro monasterio.
CampBergisch Gladbach
Prope Coloniam, Secundum Fabricium V 1 318, et 2 216 fuit prioratus O. Praem. De facto numquam extitit, et calamo velociter scribentis tantum est tribuendum, est nempe confusion cum Dünwald. Cf. Backmund, Neuere Forschungen 76.
Cithem
Dioc. Osnabrück, moniales, filia de Klarholz. Hugo I 517, Waefelghem 60, Brunner 770. Revera est corruptela pro Lette.
Bottenbroich
Dioc. Köln prope illam metropolim. Parthenon O. Cist. 1234-1448, dein usque ad annum 1802 prioratus monachorum eiusdem ordinis. Secundum Fabricium I 25 erat O. Praem. Unicus fons illius pro hac re est assertio prioris L. Axer O. Cist., qui in "Descriptione brevi originis monasterii B.M.V. in Bottenbroich" (1644, publ in AHVN XXVII, 1874 p. 380) praetendit: "Godefridus quondam praepositus in Münstereifel villam in bottenbroich dedit monialibus de Füssenich, anno 1230, et anno sequenti conventum monialium ibi collocavit, de quarum actis et vita parum scitur, nisi sub iis monasterium ad extrema redactum, ut necesse erat, iis amotis, monachos substituere anno 1448." Ex his verbis fundatio pro monialibus O. Praem. nequaquam concludi potest Authentice notum est, hoc asceterium ab initio fuisse O. Cist. quod iam probant Schorn I 304 ff. et Knipping II 8
Erp
Prope Zülpich, Dioc. Köln. (Vitetur confusio cum Erp in Brabantia, ubi erat curia abbatiae Bernensis.) Secundum Dumont p. 5 et 37 hic erat parthenon O. Praem. Fabricius II 636 et Grote p. 141 errorem ab illo transsumpserunt. Revera numquam exstitit. Cf. Backmund, Neue Forschungen p 76, et Waefelghem 381.
Fürstenberg
Juxta oppidum Xanten, Dioc. Köln. Antiqua proprietas familiae de Gennep, ex qua ortus est ipse fundator Norbertus, qui ibi et post conversionem suam per aliquod tempus vacabat orationi et paenitentiae. Postea frater eius, probabiliter de rogatu Norberti, eam dedit abbatiae Siegburgensi O.S.B., quae ibi cellam, circa annum vero 1190 asceterium sui ordinis erexit. In posterum transiit ad ordinem Cisterciensem, sub quo floruit usque ad annum 1803, sed numquam nostro erat adscriptum, ut putat Hugo I 692. Confer Waefelghem 92, qui ipse dubitat, Backmund in Anal. Praem. VII (1931) 175 et nuper Engleskirchen ibidem XXIV (1948) 158.
Grefrath
Prope Kempen. Dioc. Köln. (Vitetur confusio cum Gräfrath prope Solingen, quod erat parthenon O.S.A.) Secundum Fabricium I 279 ibi fuit praepositura O. Praem., fundata a Knectsteden. De facto videtur fuisse fundatio quidem intenta, sed abortiva. Ecclesia parochialis de Grefrath anno 1177 ab Adelheide comitissa de Molbach destinatur "ad substituendum in ea canonici ordinis (scil. Praem.) fratres," qui gauderent jure eligendi sibi "pastorem proprium" electione libera et canonica. Ecclesia dein ad minus ab anno 1227 fuit possessio abbatiae Knechtstedensis, diploma huius anni nempe loquitur de "fratribus in Greverode". Sed tamen videtur numquam ibi fuisse verus conventus sui juris, quia neque in documentis Knechtstedensibus nec alibi unus quidem prior vel praepositus de Grefrath occurrit. Deinceps duo canonici de Knechsteden curam animarum in Frefrath exercuerunt.
Litteratura: Backmund, Neuere Forschungen 76, Ehlen, Knechtsteden 7; Norrenberg, Geschichte der Herrlichkeit Grefrath (1875)
Hameln
(HIn prov. Hannover, Dioc. Minden. "Prior Hamelensis, Ord. Praem." scripsit epistolam ad Sanctam Hildegardem, quae habetur apud Migne P.L. t. 197, c. 302. Revera numquam erat ibi monasterium ordinis nostri. Saeculo XII tamen existebat in Hameln prioratus monachorum O.S.B., Sto. Bonifacio dedicatus, et dependens ab abbatia Fuldensi. (Cf. Hoogeweg, Niedersachsen, p. 50). Falso ordini nostro attribuitur a Cottineau 1375. Cf. Waefelghem XIV.
Kottenforst
Prope Godesberg. dioc. Köln Ab anno 14350 Marienforst nuncupatur. A quibusdam auctoribus inter asceteria O. Praem. recensetur, praesertim ab A. Wiedemann in sua "Geschichte der Stadt Godesberg" (Godesberg 1920) p. 310-16. Wiedemann adducit ad probandam suam thesim, Kottenforst a Füssenich fuisse fundatum, passum quendam apud Hugo I 694. Revera ille passus contrarium probat. Ceteroquin omnia documenta quae de hoc asceterio e tempore ante traditionem illius ad ordinem Stae. Birgittae (anno 1450) supersunt, loquuntur tantum de monialibus ord. Sti. Augustini, quae sub magistra ibi vivunt. Hoc non quidem esset argumentum satis stringens, sed de relatione cum ordine nostro nullibi aliquid invenitur.
Literatura: Clemen V 3 (Krs. Bonn) 3124-15; J. Hennes in AHVN XXXII 72-87; Backmund Neuere Forschungen 75; Lacomblet II 829
Leeden
Prope Tecklenburg, Dioc. Osnabrück. Bärsch in AHVN I 152 autumat hunc parthenonem fuisse O. Praem., ac fundatum a canonia Clarholtensi. Reapse vero est confusio cum Lette, Leeden semper erat parthenon O. Cist.
Marienburg
Castrum St. Marie, Kreis Zell, Rhenania, Dioc. Trier. Schorn II 135 praetendit hoc asceterium fuisse O. Praem. Fontes et catalogi ordinis nesciunt, et ceteri auctores sicut et diplomata ipsius asceterii illud attribuunt Ordini Sancti Augustini. Cr. D. Clausen, Die Marienburg bei Alf a. d. Mosel, Trier 1903.
Rellinghausen
(HPrope Essen. Lacomblet II 255 parthenonem O. Praem. "Capele", in diplomate illo anni 1241 occurentem erronee identificat cum Rellinghausen. Quem secutus est Fabricius V I 10. Revera Capele idem est ac Kappel prope Lippstadt, de quo vide supra. Rellinghausen erat semper canonia saecularis. Confer Stoppenberg. Errorem Lacombleti iam demonstravit Ribbeck in "Geschichte der Stadt Essen" (1915) p. 32-33 - Cf. etiam Backmund, Neuere Forschungen 75-76.
<<END OF THIS CIRCARY CHAPTER >>
Posted unconditionally on this website with the permission of both DeGruyter Publishing Company, Berlin, Germany and Abbot Thomas Handgraetinger, Windberg Abbey, 1999. All rights reserved by both DeGruyter Publishing Company, Berlin, Germany and Windberg Abbey, Order of Canons Regular of Prémontré.